I. İznik Konsili'ne dair..

İznik Konsili'ne ve Hristiyanlık için önemine geçmeden önce kısaca konsil kavramından bahsetmekte fayda var: Konsil ne demektir?

Konunun etimolojik boyutunu ele almaya gerek yok. Kavramın teknik anlamını bilmenin kâfi olduğu kanısındayım. Konsil için, Hristiyan ruhban sınıfının en üst düzey temsilcilerinden oluşan (psikoposlar, papazlar vs.) ve Hristiyanlıkta tartışma konusu olan/ihtilaflı meselelere çözüm üretmek amacıyla toplanan bir nevi kongre desek yanlış olmaz sanırım. 

Hristiyanlık tarihinde birçok konsil toplanmış ve ihtilaflı konular gerek çözüme kavuşturulmuş gerekse de birilerini aforoz etmek suretiyle üstü kapatılmıştır.

Gelelim İznik Konsiline. Aslında Ankarada toplanması plânlanan bu konsil, imparator Constantin'in kararı neticesinde İznik'te, 325 yılında toplanmıştır. Constantin'in bu konsili, rakibi Lucinius'u mağlup ettiği savaşın ardından toplayarak aslında bir nevi "gövde gösterisi" yapmayı amaçlamış olduğu söylense de konunun bizi ilgilendiren kısmı konsil neticesinde alınan kararlardır.

Ancak buna da geçmeden önce Hristiyanlık açısından oldukça önemli bir figürden bahsetmekte fayda var: Arius.

Arius, Libyalı bir rahipti ve Baba Tanrı'nın biricikliğini, önsüz ve sonsuz olduğunu; Oğul İsa'nın "yaratılmış" bir beşer olduğunu ve bir başlangıcı olduğunu savunuyor; özetle hiyerarşik bir tutum takınıp Baba'yla Oğul'u eş değerde görmeyip Baba'yı birinci, Oğul'u ikinci plâna atıyordu.

Karşıt görüş ise özetle Baba ile Oğul'un "aynı öz"den (homoousios) olduğunu savunuyordu. Neticede bu karşıt görüş, daha sonra İznik İtikat Metni ya da İznik Amentüsü olarak anılacak olan ve günümüzde dâhi kiliseye giden Hristiyanlar tarafından okunan metin kabul edildi ve Arius ve onun destekçileri aforoz edildiler.

Sonuç olarak konsilden çıkan karar Baba Tanrı ile Oğul Tanrı (İsa)'nın aynı özden olduğu, İsa'nın "Oğul edinildiği ve yaratılmadığı" yönündedir.


Not: I.İznik Konsili, aynı zamanda ilk ekümenik (evrensel) konsil olarak kabul edilir. 

Filioque ne demektir?

Filioque;

Latince bir kavram olup "ve Oğul'dan" anlamına gelir ve Hristiyanlıkta Kutsal Ruh'un kaynağıyla alakalı Doğu ve Batı kiliseleri arasında yaşanan ve Hristiyanlığın Katolik-Ortodoks ayrışmasında çok büyük etkisi olan bir ihtilafa işaret eder.

Yuhanna İncili'nde yer alan "Ruh, Baba'dan gelir" ifadesine binaen 325 yılında gerçekleştirilen İznik Konsili'nde Kutsal Ruh'un Baba'dan geldiği kabul edilmişti. Ancak Oğul'un tanrılığını güçlendirmek amacıyla daha sonra bu ifadenin yanına "filioque (ve Oğul'dan)" eki eklendi ve İznik İnanç Bildirgesi'nde yer alan bu ifade "Kutsal Ruh Baba'dan ve Oğul'dan gelir" şeklinde değişti.

Bu "ekleme"ye ve Kutsal Ruh'a "iki menşe" atfedilmesine Doğu Kiliselerinden şiddetli bir itiraz geldi. Batı Kilisesi bu itirazlara kulak vermeyip ayinlerinde bu eki kullansa da varlığını ancak 1014 yılıda resmen kabul etti. Günümüzde de Ortodoks Kilisesi ve Katolik Kilisesi arasındaki en temel teolojik ayrılık konusu budur.

Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Hikmet Eroğlu, "Hristiyanlık", "Yaşayan Dünya Dinleri DİB Yayınları"

Sakrament ne demektir?

Sakrament;

Latince sakramentum (yemin, vaat, bağ) kelimesinden gelip; Hristiyanlar arasında kutsal gücün işareti ve tanrısal güçle karşılaşma olarak kabul edilen sembolik davranışlara, tanrısal işaretlere, ayinlere verilen addır. Yunanca musterion (gizem) kelimesi ile eş anlamda kullanılır.

Tarih boyunca farklı uygulamalar sakrament olarak nitelendiyse de 12.yüzyılda bugün de halen geçerliliğini koruyan 7 uygulama sakrament olarak kabul edilmiştir. Bunlar:

-Vaftiz
-Evharistiya (ekmek şarap ayini)
-Pekiştirme (kuvvetlendirme)
-Ruhbanlık
-Evlilik
-Tövbe ve Günah İtirafı
-Hastaları Kutsal Yağla Meshetme (son yağlama)

(kaynak: wdtprs.com)

Sakramentler, Tanrı'nın (burada tanrıdan kasıt İsa Mesih) insanlık için yaptıklarının simgesi olarak görülür. O'nun bu faaliyetlerinin (şifa verme, aç doyurma, bağışlama vs. gibi) halen gizemli bir şekilde devam ettiğine inanılır ve sakramentler aracılığıyla İsa ile karşılaşıldığına, onun inayetine kavuşulduğuna inanılır. 

Hristiyan mezhepleri arasında Katolikler ve Ortodokslar yukarıdaki yedi uygulamayı sakrament olarak kabul ederken Protestanlar sadece ilk ikisini, yani Vaftiz ve Evharistiya'yı kabul ederler. Protestan reformundan doğan Kuveykırlar'da (Quakers) ise sakrament anlayışı bulunmamaktadır.

Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Hikmet Eroğlu, "Hristiyanlık", "Yaşayan Dünya Dinleri DİB Yayınları"

Teslis (Trinity) ne demektir?

Teslis (Trinity);

Hristiyanlara göre tanrının birliğini ancak üç ayrı kişiden oluştuğunu ifade eden ve "kutsal birlik" , "kutsal üçleme" olarak da tanımlanan bir kavramdır. Bu üç kişi ise; Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'tur.

Burada tanrının birliğiyle kastedilen "öz/cevher", üç olan ise "kişi"dir. Kişiler tanrısallığı paylaşmamakla birlikte her biri ayrı ayrı tanrıdır. Baba "doğuran", Oğul "doğan", Kutsal Ruh ise "gelen"dir.

(kaynak:wikipedia)

Bu kutsal birlikte tanrısallığı oluşturan kişiler birbirinden farklıdır. "Oğul olan kişi Baba değildir, Baba olan kişi de Oğul değildir. Kutsal Ruh ne Baba'dır ne de Oğul. Bu birlik nedeniyle Baba bütünüyle Oğul'dadır, bütünüyle Kutsal Ruh'tadır; Oğul bütünüyle Baba'dadır, bütünüyle Kutsal Ruh'tadır; Kutsal Ruh bütünüyle Baba'dadır, Oğul'dadır.

Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Hikmet Eroğlu, "Hristiyanlık", "Yaşayan Dünya Dinleri DİB Yayınları"

Theotokos ne demektir?

Theotokos;

Yunanca bir kelime olup; theo (tanrı) ve tokos (anne) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelir. Hz. Meryem'e atfedilen bu sıfat, O'nun "tanrı annesi" olduğunu ifade eder. Yani Hz.Meryem tanrı doğurmuştur. Bir başka deyişle, Hz. İsa tanrı olarak doğmuştur.

Hristiyanlar arasında tarihte Hz. Meryem'in theotokos olduğunu kabul etmeyenler çıkmıştır. Nitekim 428-431 yılları arasında İstanbul Patrikliği yapan Nastorius, bunlardan biridir. Ancak 431 yılında gerçekleştirilen Efes Konsili'nde bu durum netleştirilmiş, Meryem'in theotokos olduğu kabul edilmiş ve Nastorius aforoz edilmiştir.

Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Hikmet Eroğlu, "Hristiyanlık", "Yaşayan Dünya Dinleri DİB Yayınları"